W niedalekiej przyszłości
Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej, gromadzona regularnie od 2010 roku, powstała, aby udostępniać i dyskutować wypowiedzi artystów współczesnych, szczególnie tych, których dzieła opisują zmianę społeczną i ruchy emancypacyjne w Polsce po 1989 roku. W tej odsłonie kolekcji Muzeum prezentuje prace 48 artystów – mocno zakorzenione w rzeczywistości, mówiące ze światem i o świecie.
Większość prac powstała w ostatnich latach, jednak by nadać dzisiejszym zjawiskom artystycznym kontekst historyczny, na wystawie pokazywane są także przykłady sztuki powstałej około roku 1968 – przełomowego dla kształtu współczesności. Jednym z założeń Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie jest podkreślanie międzynarodowego charakteru dzisiejszej sztuki i kultury, dlatego niezmiernie istotną motywacją przy tworzeniu kolekcji jest konfrontacja polskich odbiorców z globalnymi zjawiskami w sztuce – tym bardziej, że zmiany społeczne mają dziś charakter ponadlokalny.
Tegoroczna odsłona kolekcji Muzeum kładzie nacisk na zmianę w kulturze, jaką przyniosły emancypacyjne dyskursy równościowe rozluźniające tradycyjne granice i hierarchie, a zwłaszcza pojęcia płci, rodziny, religii, narodu, rasy, ale także przestrzeni publicznej. Tytuł tej prezentacji zaczerpnięty został z pracy amerykańskiej artystki Sharon Hayes, która bada współczesne ruchy społeczne i ich wolnościowe aspiracje. Powstające warszawskie Muzeum, wzorem Hayes, wierzy w ugruntowanie się tych nowych idei i praktyk, które są zarazem fundamentem współczesnej kultury.
Artyści:
Paweł Althamer, Francis Alÿs, Mirosław Bałka, Miron Białoszewski, Rafał Bujnowski, Pedro Cabrita Reis, Miriam Cahn, Julia Dault, Oskar Dawicki, Thea Djordjadze, Ruth Ewan, Grupa Łódź Kaliska, Łukasz Gutt, Wiktor Gutt, Oskar Hansen, Zofia Hansen, Sharon Hayes, Thomas Hirschhorn, Sanja Iveković, Ken Jacobs, Żanna Kadyrowa, Leszek Knaflewski, Eustachy Kossakowski, Katarzyna Kozyra, Paweł Kwiek, Klara Lidén, Sarah Lucas, Tala Madani, Anna Niesterowicz, Paulina Ołowska, Włodzimierz Pawlak, Marek Piasecki, Agnieszka Polska, Seth Price, Rebecca Quaytman, Waldemar Raniszewski, Wilhelm Sasnal, Slavs and Tatars, Jack Smith, Marek Sobczyk, Monika Sosnowska, Roman Stańczak, Frances Stark, Alina Szapocznikow, Zbigniew Warpechowski, Lynette Yiadom-Boakye, Gustaw Zemła, Artur Żmijewski.
Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej skupiona jest na estetyce i etyce zmian społecznych, zwłaszcza tych, które mają miejsce po 1989 roku. Nastawiona jest na uchwycenie dynamicznego „teraz”, a nawet jeśli szuka jego niedawnych korzeni skupia się na reinterpretacji historii sztuki. W najnowszych tendencjach podkreśla przede wszystkim wątki emancypacyjne, rozmaite sposoby na wyzwalanie się z tradycyjnych hierarchii i wysiłek tworzenia nowych form społecznego i artystycznego funkcjonowania.
Kolekcji nie porządkuje chronologia ani geografia, raczej przejawiająca się w różnych miejscach globu i na różnych polach energia zmiany, która jest w stanie uchwycić dynamicznie kształtująca się współczesność.
W pierwszej części wystawy zebrane zostały prace, który w różny sposób odnoszą się do źródłowej dla idei zmian koncepcji modernizacji. W tej części wystawy zestawione zostały między innymi prace Moniki Sosnowskiej – zdeformowany stragan ze Stadionu Dziesięciolecia, asfaltowa kula ukraińskiej artystki Żanny Kadyrowej oraz cykl fotograficzny Eustachego Kossakowskiego zatytułowany „Pejzaż industrialny”, pokazujące różne fazy socjalistycznej modernizacji, jej koślawe realizacje i chybione skutki. W tej sekcji znajdziemy też archiwalia i prace odnoszące się do utopijnych koncepcji architektów Zofii i Oskara Hansenów, mające charakter historycznego odniesienia do współczesnej lektury pojęcia modernizacja.
W głównej części wystawy zastawione zostały rozmaite dyskursy emancypacyjne. Silny jest wątek genderowy, reprezentowany przede wszystkim przez nowa pracę amerykańskiej artystki Sharon Heyes. To reżyserowany dokument na temat poglądów o współczesnym życiu seksualnym młodych amerykańskich kobiet. Silny polityczny wętek kobiecej emancypacji podkreśla praca chorwackiej artystki Sanji Iveković „Niewidzialne kobiety Solidarności”, zwracająca uwagę na zniknięcie założycielek polskiej opozycji z życia politycznego po 1989 r.
Akcent queer i formy transgresji poprzez inne formy kulturowej seksualności zostały zaznaczone w zestawieniu prac pionierów tej estetyki Mirona Białoszewskiego i Jacka Smitha. Szeroko rozumiane wątki neokolonialne zostały zaznaczone poprzez obraz pochodzącej z Ghany malarki Lynette Yiadom - Boakye. Zestawienie go z wideo Łukasza Gutta i Anny Niesterowicz „Minstrel Show” wprowadza te kwestie na rodzime pole problemów z ksenofobią i rasizmem. Kilka prac podkreśla rozluźnienie różnych tradycyjnych systemów społecznych i kulturowych. Taki charakter ma refleksja nad systemem studiów akademickich prowadzona przez Pawła Althamera i Artura Żmijewskiego, a także zajmujący centralną pozycję na wystawie obraz szwajcarskiej malarki Miriam Cahn „ Mała rodzina”, pokazujący napięcia i lęki, jakie może produkować tradycyjny podział ról w rodzinie.
Mocno zaznaczony jest też lokalny wątek emancypacyjny, który wiąże się z nowymi formami buntu pojawiającymi się w sztuce polskiej w latach 80. Stąd na wystawie praca grupy Łódź Kaliska „Człowiek Buhaj”, która powstała w 1989 roku i jest mapą rebelii, odwołującą się do tradycyjnej ikony rewolucji, obrazu „Wolność wiodąca lud na barykady” Eugeniusza Delacroix, ale i do zwyczajowych w momencie przełomu obyczajowych przekroczeń. Figuralne rzeźby Mirosława Bałki „Chłopiec i orzeł” oraz „Czarny papież i Czarna owca” obraz Włodzimierza Pawlaka „Skąd przychodzimy...” i Marka Sobczyka „Bruno Schulz odcinający penisa i zakopujący go w jamce” tworzą sieć odwołań i katalog nowych tematów, które dążą do zbudowania nowej perspektywy wobec uwikłanej w historię narodowej wspólnoty.
„W niedalekiej przyszłości” to świadoma ograniczeń projektu modernizacyjnego deklaracja zainteresowania transformacyjnymi wątkami we współczesnej kulturze, które z jednej strony opisują zmianę społeczną, a z drugiej wywołują powstawanie nowych form wyrazu artystycznego.
