Chaos przestrzenny i miasto XXI wieku
WARSZAWA W BUDOWIE 4

Sesja poświęcona najciekawszym współczesnym zjawiskom urbanistycznym w krajach Południa, w których przedefiniowane zostały podstawowe pojęcia używane do opisu miast.

Opozycja między „chaosem” a modernistyczną ideą „ładu przestrzennego” okazała się nieadekwatna do czekających na nas wyzwań. Czy wizja uporządkowania przestrzeni miejskiej jest zatem kolejną utopią?

Spotkanie odbędzie się w języku polskim i angielskim.

Joanna Kusiak

Warszawa: Porządki chaosu

Jeśli czasy postsocjalistycznej transformacji miałyby swojego ducha dziejów (Zeitgeist), według bułgarskiego urbanisty Kiryla Stanilova byłby nim chaos. Rzeczywiście, od 1989 słowo “chaos” uporczywie powraca w codziennych rozmowach, niezliczonych komentarzach prasowych i akademickich artykułach. Niemniej nie jest wcale pewne, czy “chaos” jako koncept teoretyczny powinno się umieszczać w ramach modernistycznej dychotomii porządku i nieporządku. Słowo “chaos” jest raczej postmodernistycznym słowem-kameleonem, które - by pozostać w heglowskich ramach pojęciowych - ma swoją polityczną “chytrość”, analogiczną do heglowskiej chytrości rozumu. Owa chytrość sprawia, że pewne rodzaje systemowej przemocy wydają się przypadkowe, a nie właśnie generowane przez system. Kluczem do zrozumienia tego zjawiska jest różnica pomiędzy (I) “chaosem” jako pojęciem używanym politycznie w dyskursie publicznym, (II) chaosem jako systemem współzawodniczących miejskich porządków i wreszcie (III) chaosem jako materialną strategią oddolnej walki mieszkańców o prawo do współkształtowania miejskiego życia.

Używając przykładów ze współczesnej Warszawy chcę pokazać, w jakich politycznych i funkcjonalnych kontekstach słowo “chaos” pojawiało się w polskiej debacie publicznej, pokazując zarazem, jakie porządki władzy i systemy dominacji skrywały się za zasłoną dymną “chaosu”. Odnosząc się do badań pozostałych mówców chcę również otworzyć dyskusję o znaczeniu, jakie doświadczenie miast postsocjalistycznej Europy Środkowo-Wschodniej może mieć dla współczesnej debaty dotyczącej globalnego urbanizmu. Debata ta do tej pory skoncentrowana była głównie na osi Północ-Południe, nie dostrzegając specyfiki wschodnioeuropejskiego doświadczenia miejskości.