Filmoteka Muzeum

Nowy Jork, 1988-89

Wiele realizacji Krzysztofa Wodiczki sytuuje się na pograniczu sztuki i inżynierii zachowując przy tym charakterystyczny dla twórczości artysty społeczno-polityczny rys. Prezentowany materiał to fotograficzna i filmowa dokumentacja prototypu Pojazdu dla bezdomnych, opracowanego przez artystę w latach 1988-89 w Nowym Jorku, a także zapis konsultacji z bezdomnymi w USA. Zaprojektowany przez Wodiczkę wielofunkcyjny pojazd realizował istotny postulat praktyczny, ułatwiając bezdomnym zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych, pomagając w codziennej walce o przetrwanie i poprawiając jakość ich życia.

Pojazd dla bezdomnych był jednak nie tylko narzędziem usprawniającym codzienną egzystencję na ulicy, lecz pozwalał także na zaistnienie – „pojawienie się” w przestrzeni publicznej. Jak tłumaczy artysta: „Wszystkie moje prace: zarówno Projekcje publiczne, jak i obecne Pojazdy dla bezdomnych są kontynuacją pracy nad strategiami mówienia poprzez przestrzeń publiczną w warunkach ustroju nieautokratycznego”.

W tym świetle prace Wodiczki dotykają sensu i kształtu samej demokracji oraz będącej jej pochodną przestrzeni publicznej. Pojazd dla bezdomnych unaocznia rozgrywający się w przestrzeni miasta konflikt pomiędzy pojmowaniem sfery publicznej jako miejsca społecznej harmonii – konsensusu, a jej wizją jako przestrzeni manifestacji immanentnego społecznego pluralizmu – antagonizmu, stanowiącego według Claude’a Leforta i Chantal Mouffe sedno demokracji oraz warunkującego prawdziwie publiczny charakter przestrzeni.

Tło i kontekst dla projektu tworzą wcześniejsze projekcje Krzysztofa Wodiczki poświęcone bezdomnym: projekcja na budynku Astor / New Museum w 1984 roku i Projekcja bezdomnych – propozycja dla Union Square w 1986 roku – obydwie w Nowym Jorku, jak również Projekcja bezdomnych 2 na Pomniku Żołnierzy i Marynarzy Wojny Secesyjnej na przełomie 1986 i 1987 roku. W realizacjach tych artysta dotykał problemów gentryfikacji, wypierania bezdomnych z przestrzeni publicznej, np. miejskich parków w imię „przywracania harmonii publicznej”.

(Opis na podstawie: B. Czubak, Sztuka domeny publicznej, [w:] Krzysztof Wodiczko. Sztuka domeny publicznej, red. B. Czubak, Warszawa 2011; R. Deutsche, Agorafobia, [w:] Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. M. Bryl, P. Juszkiewicz, P. Piotrowski, W. Suchocki, Poznań 2009; R. Deutsche, Sztuka świadectwa: projekcja w Hiroszimie Krzysztofa Wodiczki, [w:] Krzysztof Wodiczko. Pomnikoterapia, red. A. Turowski, kat. wyst. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2005; K. Wodiczko, Wszystkie moje prace, [w:] Krzysztof Wodiczko. Sztuka publiczna, red. Piotr Rypson, Warszawa 1995.)
                                                                                                                                   (ŁM)